Rozmowa z Mieczysławem Wrocławskim – Wiceprezesem Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Magazynowania Energii, Członka Rady Koordynacyjnej ds. Rozwoju Sektora Fotowoltaiki

CZĘŚĆ I. PSME, POLSKA I EUROPA

Jaką rolę w całym ekosystemie OZE odgrywają magazyny energii a jaką fotowoltaika?

Przechodzimy transformację energetyczną. Odchodzimy od źródeł opartych o surowce kopalne a przechodzimy do energetyki opartej o naturalne źródła odnawialne. Polska jest w położeniu geograficznym bardzo ograniczającym wykorzystanie zasobów wodnych. Jesteśmy krajem głównie nizinnym. Naszym głównym odnawialnym zasobem energetycznym jest słońce i wiatr. Są to zasoby zależne od warunków atmosferycznych.

Szczególnie wrażliwa jest fotowoltaika, bo na produkcję energii wpływają również pory dnia. W godzinach jej największej produktywności jest dolina zapotrzebowania na energię a godzinach wieczornych, gdy fotowoltaika nie pracuje występuje największe jej zapotrzebowanie. Koniecznym jest zmagazynowanie energii produkowanej przez fotowoltaikę w południowej  dolinie zapotrzebowana i wprowadzenia do systemu elektroenergetycznego w szczycie obciążenia.

Dzisiaj, z punktu widzenia  bilansu elektroenergetycznego, możemy pozwolić na wyłączenie z pracy znacznej części źródeł fotowoltaicznych, ponieważ dysponujemy jeszcze dostatecznymi zasobami w elektrowniach wykorzystujących węgiel. Elektrownie te w okresach dużej generacji z fotowoltaiki  pracują na zaniżonych parametrach, więc nieekonomicznie, aby pojąć pracę w pełnym zakresie w godzinach szczytu obciążenia.

Jak jest to nieekonomiczne świadczą ceny energii na Towarowej Giełdzie Energii, które w godzinach intensywnej generacji źródeł fotowoltaicznych są bliskie zera a wielokrotnie ujemne, a w godzinach popołudniowych i wieczorny osiągają poziom kilku tysięcy złotych.

Za kilka lat, gdy zostanie wyłączona z eksploatacji znaczna część zasobów opartych o węgiel, energia produkowana w źródłach fotowoltaicznych będzie nam niezbędna. Właściwe zarządzanie energią, z wykorzystaniem magazynów energii będzie koniecznością.

PSME od lat integruje środowisko firm i ekspertów – jakie najważniejsze efekty udało się osiągnąć w ostatnich latach?

PSME zrzesza około 100 podmiotów zainteresowanych magazynami energii. Są to producenci magazynów energii, podmioty, które tych magazynów potrzebują, kancelarie prawne pomagające budować modele biznesowe dla branży magazynowania energii oraz instytucje ułatwiające aplikowanie o finansowanie projektów związanych z magazynowaniem energii.

Podczas pracy w grupach roboczych, z udziałem ekspertów, wypracowujemy standardy bezpieczeństwa budowy i funkcjonowania magazynów energii. Dzięki tak szerokiemu spektrum członków opiniowanie projektów zmian legislacyjnych, programów pomocowych czy modeli biznesowych uwzględnia i równoważy potrzeby całej branży magazynowania energii jaki użytkowników magazynów energii.

Jak Pan ocenia tempo rozwoju rynku magazynów energii w Polsce na tle Europy Zachodniej?

Rozwój fotowoltaiki w Europie zachodniej rozpoczął się o dekadę wcześniej niż w Polsce. Problem z zarządzaniem energią wystąpił wcześniej, więc magazyny energii były instalowane wcześniej. To zagadnienie należy rozważać w kilku obszarach. Magazyny prosumencie, magazyny u odbiorców przemysłowych, magazyny współpracujące z OZE czy pracujące na rzecz systemu elektroenergetycznego.

W pierwszej fazie rozwoju energetyki prosumenckiej, a było to ponad miliona instalacji, prosumenci nie widzieli potrzeby instalowania magazynów energii gdyż system dystrybucyjny służył im za magazyn energii. Dopiero w drugiej fazie gdy nastąpiła zmiana systemu rozliczeń na net biling zaczęto instalować przydomowe magazyny energii. Moim zdaniem, ten rynek znacznie przyspieszy jeśli zarządzaniem energią producencką wspomogą podmioty kwalifikowane np. agregatorzy. Do zagospodarowania jest ok. 9 GW mocy z instalacji prosumenckich.

Najszybciej rozwijającym się jest rynek magazynów u odbiorców przemysłowych. Odbiorcy przemysłowi, posiadający wykwalifikowane służby energetyczne, przy dużej zmienności cen na rynkach energii w ciągu doby i spadających cenach magazynów energii,  widzą duże oszczędności w kosztach użytkowanej energii.

Rynek który zaczyna mocno przyspieszać, jest rynek magazynów energii inwestorów OZE. Motorem napędowym jest redysponowanie rynkowe, czyli ceny energii w godzinach największej produkcji bliskie zera lub ujemne i bardzo wysokie w godzinach gdy instalacja już nie pracuje, jak i redysponowanie nierynkowe, czyli wyłącznie w części lub w całości na polecenia operatora systemu elektroenergetycznego. Optymalizując  efekty ekonomiczne, do modelu biznesowego dołączają magazyny energii.

Rynek systemowych magazynów energii  jest rynkiem oczekującym na modele biznesowe. Jedyny rynek dający stałe przychody w okresie eksploatacji magazynów energii to Rynek Mocy. Modele biznesowe dla rynku usług systemowych i regulacyjnych czy usług elastyczności sieci są dopiero w sferze wstępnych opracowań. Mimo wydanych warunków przyłączenia do sieci powstają pojedyncze magazyny energii.

CZĘŚĆ II. POLITYKA I REGULACJE

Jak ocenia Pan aktualne otoczenie regulacyjne dla sektora magazynowania energii w Polsce?

Prawo energetyczne obowiązuje od roku 1997 lecz definicja magazynu energii elektrycznej a także rozszerzona definicja przedsiębiorstwa energetycznego, uznającego magazynowanie energii jako równoprawną działalność energetyczną z wytwarzaniem, przesyłaniem, dystrybucją i obrotem obowiązuje dopiero od 2021 roku. Regulacje związane z magazynowaniem energii są cały czas modyfikowane tak jak uczymy się tej nowej gałęzi działalności energetyczne.

Działalności niezbędnej do przeprowadzenia transformacji energetycznej. PSME jest aktywnym uczestnikiem dialogu społecznego, opisującego akty regulacyjne i dzięki takiemu przekrojowi naszych dążymy do sprawiedliwej transformacji.

Na jakim etapie znajduje się obecnie strategia państwa dotycząca elastyczności systemu elektroenergetycznego?

Usługi elastyczności zostały wprowadzone do Ustawy Prawo Energetyczne 16 czerwca 2023r. Operator systemu dystrybucyjnego jest odpowiedzialny za zakup i wykorzystanie usług elastyczności niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania systemu dystrybucyjnego, w tym również z magazynów energii. PSME powołano grupę roboczą do opracowania modelu biznesowego dla magazynów energii, umożliwiającego świadczenie takich usług.

CZĘŚĆ III. TECHNOLOGIE I RYNEK

Które technologie magazynowania energii mają największy potencjał w Polsce: bateryjne, wodorowe, cieplne, czy może hybrydowe?

Każdy magazyn energii ma do spełnienia określoną funkcję w systemie energetycznym. Do tej funkcji dobieramy odpowiednia technologię. Jeśli mają to być magazyny świadczące usługi regulacji częstotliwości to musimy zastosować technologie o bardzo szybkim działaniu. Do tego najlepsze są systemy bateryjne lub masy wirujące.

Jeśli naszym celem jest przesunięcie w czasie produkowanej i użytkowanej energii elektrycznej, to możemy zastosować zarówno magazyny bateryjne, jak i grawitacyjne czy elektrownie wodne szczytowo-pompowe.
Jeśli chcemy zagospodarować nadwyżki produkowanej energii  i nie musimy wracać do energii elektrycznej to najbardziej ekonomiczne będzie zmagazynowanie energii w magazynie wodorowym czy ciepła a następnie wykorzystanie energii wodoru np. w transporcie czy energii ciepła. Bardzo dobrym są rozwiązania hybrydowe np. energię z fotowoltaiki wykorzystujemy, ze wspomaganiem magazynu bateryjnego, do produkcji wodoru.

Czy możemy się spodziewać większej aktywności polskich firm technologicznych w tym obszarze?

Najbardziej rozpoznanym i rozpowszechnionym są magazyny oparte o technologie bateryjne. W produkcji ogniw trudno będzie dokonać wyłomu ale energoelektronika może być domeną naszych przedsiębiorstw. Powinno to być priorytetem naszego Państwa. Wyroby azjatyckie są tańsze ale odpowiednia ochrona i pomoc na starcie dla polskich firm mogłaby przełamać rynek. Poza tym należałoby pomyśleć o zmianie technologii.

Przykładowo magazyny grawitacyjne, polegające na podnoszeniu i opuszczaniu bloków betonowych mogą być wykonywane prawie w 100% przez polskie firmy, z polskich surowców.

CZĘŚĆ IV. ENERGIA DLA BIZNESU I SAMORZĄDÓW

Jakie bariery nadal powstrzymują przedsiębiorców i samorządy przed inwestowaniem w magazyny energii?

Podstawową barierą jest niedostateczna edukacja. Samorządy jak i przedsiębiorcy nie posiadają wykształconych służb energetycznych, gdyż ich podstawowa działalność jest daleka od zagadnień energetycznych a uniwersalne modele biznesowe dla magazynów energii są niewystarczające.

Brakuje kompetentnych firm, które potrafią stworzyć model biznesowy dla przedsiębiorcy czy samorządu. Tematyka magazynowania energii w polskim prawie ma dopiero kilka lat.

W jaki sposób PSME wspiera biznes w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych w tym obszarze?

PSME odgrywa bardzo ważną rolę w przełamywaniu barier inwestycyjnych, szczególnie tych wynikających z niedostatecznej edukacji i braku wykształconych służb energetycznych w samorządach i przedsiębiorstwach. Tematyka magazynowania energii w polskim prawie jest stosunkowo młoda, a uniwersalne modele biznesowe wciąż nie odpowiadają na potrzeby wielu podmiotów. PSME wspiera biznes i samorządy przede wszystkim poprzez działania edukacyjne, eksperckie i networkingowe.

Organizując Kongres Magazynowania Energii, webinaria, warsztaty i publikując analizy, stowarzyszenie dostarcza praktycznej wiedzy, która pozwala lepiej zrozumieć potencjał technologii magazynowania energii, dostępne modele finansowania oraz obowiązujące regulacje.

Co istotne, PSME angażuje się również w dialog z administracją publiczną, wspierając tworzenie stabilnych i przewidywalnych ram prawnych. Dodatkowo, poprzez współpracę z firmami doradczymi, instytucjami finansowymi i technologicznymi, PSME pomaga przedsiębiorcom i samorządom w budowaniu indywidualnych modeli biznesowych, dopasowanych do ich profilu działalności i lokalnych uwarunkowań. To właśnie ta praktyczna pomoc – od koncepcji po wdrożenie – czyni z PSME realnego partnera w procesie decyzyjnym i inwestycyjnym. Warto również wspomnieć, że PSME współtworzy z AGH w Krakowie nowy kierunek studiów.

Celem tych studiów podyplomowych „Transformacja Energetyczna Jednostek Samorządu Terytorialnego” jest przygotowanie pracowników JST oraz osób współpracujących z samorządami do skutecznego planowania i wdrażania lokalnej transformacji energetycznej. Program obejmuje zagadnienia z zakresu polityki klimatyczno-energetycznej, prawa, finansów, technologii OZE oraz inteligentnych systemów zarządzania energią. Uczestnicy nauczą się tworzyć strategie transformacyjne, analizować efektywność inwestycji i pozyskiwać zewnętrzne źródła finansowania.

CZĘŚĆ V. LUDZIE, EDUKACJA, WSPÓŁPRACA

PSME organizuje kolejne edycje Kongresu Magazynowania Energii – co wyróżnia tegoroczny kongres i jakie będą jego główne akcenty?

Tegoroczna edycja Kongresu Magazynowania Energii organizowanego przez Polskie Stowarzyszenie Magazynowania Energii (PSME) wyróżnia się przede wszystkim skalą, aktualnością tematów oraz rangą uczestników. Kongres coraz wyraźniej staje się centralną platformą wymiany wiedzy i doświadczeń dla całego sektora – od technologii magazynowania energii, przez regulacje, aż po strategie GOZ i integrację z OZE.

Główne akcenty tegorocznej edycji to: rola magazynów energii w stabilizacji systemu elektroenergetycznego, wyzwania związane z recyklingiem baterii litowo-jonowych, nowe modele biznesowe dla BESS, grid-forming a także transfer polskich technologii na rynki zagraniczne.

Szczególnie istotne są sesje poświęcone gospodarce obiegu zamkniętego, które pokazują, że sektor bateryjny dojrzewa do odpowiedzialnego zarządzania zasobami i odpadami. Kongres PSME to nie tylko miejsce prezentacji innowacji, ale też przestrzeń realnego dialogu między przemysłem, administracją i światem nauki. Jako popularyzator magazynowania energii i osoba związana z Kongresem od początku widzę w nim ważne narzędzie budowania świadomości, kompetencji i partnerstw, które są niezbędne do przyspieszenia transformacji energetycznej w Polsce.

Jaką rolę widzi Pan dla portalu www.TOP-OZE.pl i mediów branżowych w rozwoju sektora OZE i magazynowania energii?

Portal www.TOP-OZE.pl oraz media branżowe odgrywają kluczową rolę w rozwoju sektora OZE, przemysłu bateryjnego i magazynowania energii. Przede wszystkim pełnią funkcję edukacyjną, zwiększając świadomość społeczną i biznesową na temat technologii, regulacji oraz korzyści płynących z wdrażania rozwiązań magazynujących energię. Dzięki publikacjom, analizom i wywiadom wspierają budowanie zaufania do nowych technologii, pokazując realne wdrożenia i dobre praktyki. Są również platformą dialogu między sektorem publicznym a prywatnym, co ma znaczenie dla kształtowania polityki energetycznej i regulacji.

W kontekście transformacji energetycznej, media takie jak TOP-OZE nie tylko informują, ale aktywnie uczestniczą w procesie zmian, wspierając rozwój rynku, innowacji i zrównoważonych strategii.
Zachęcam do śledzenia ich treści, udziału w dyskusjach i dzielenia się wiedzą.

CZĘŚĆ VI. PERSPEKTYWA STRATEGICZNA

Jak Pan widzi przyszłość rynku energii w Polsce w perspektywie 2030 roku?

W roku 2030 planuje się przyłączenie do systemu elektroenergetycznego ponad 77 GW źródeł zależnych od warunków atmosferycznych przy planowanym zapotrzebowaniu w szczycie obciążenia na 40 GW.
Jednocześnie planuje się wyłączenie z eksploatacji węglowe bloki energetyczne o mocy 9 GW.

Na rysunkach poniżej przedstawiono symulację bilansu energetycznego wytwarzania wszystkich zasobów produkcyjnych vs pobieraną energie przez odbiorów dla jednego tygodnia latem i jednego tygodnia jesienią.
Są godziny, w których jest nadprodukcja energii i godziny, w których występuje jej niedobór. Energia w godzinach nadprodukcji musi być zmagazynowana, ponieważ musi być wprowadzona w godzina obniżonej produkcji. Magazyny energii o mocy o 9 GW będą konieczne.

Czy Polska ma szansę stać się regionalnym liderem w dziedzinie magazynowania energii?

Polska ma realną szansę, by stać się regionalnym liderem w dziedzinie magazynowania energii pod warunkiem, że wykorzysta swój potencjał technologiczny, przemysłowy i regulacyjny. Mamy dynamicznie rozwijający się rynek OZE, rosnące potrzeby w zakresie stabilizacji systemu elektroenergetycznego oraz coraz większą świadomość znaczenia magazynów energii w transformacji energetycznej. Polskie firmy już dziś oferują konkurencyjne rozwiązania w zakresie BESS, a instytucje takie jak PSME aktywnie wspierają rozwój sektora poprzez edukację, dialog z administracją i promocję innowacji.

Kluczowe będzie jednak przyspieszenie prac legislacyjnych, stworzenie stabilnych mechanizmów wsparcia oraz rozwój kompetencji lokalnych – zarówno w samorządach, jak i wśród przedsiębiorców. Jeśli te elementy zostaną zsynchronizowane, Polska może nie tylko dogonić liderów, ale stać się jednym z głównych punktów odniesienia w Europie Środkowo-Wschodniej w zakresie magazynowania energii.

Nota biograficzna

Mieczysław Wrocławski – Wiceprezes Zarządu, Członek Rady Koordynacyjnej ds. Rozwoju Sektora Fotowoltaiki. Kilkudziesięcioletnie doświadczenie zawodowe w branży energetycznej

Absolwent Politechniki Gdańskiej, Politechniki Śląskiej, Politechniki Warszawskiej oraz studiów MBA. Z ponad 50- letnim doświadczeniem zawodowym w przemyśle energetycznym. Jego praca zawodowa była m.in. związana z wprowadzeniem systemu dystrybucyjnego energii elektrycznej.

Jako Dyrektor Departamentu Innowacji w ENERGA- OPERATOR S.A. kierował licznymi innowacyjnymi projektami, w tym nadzorował budowę pierwszych w Polsce magazynów energii zintegrowanych z systemem elektroenergetycznym w Lokalnych Obszarach Bilansowania o dużym nasyceniu energetyki odnawialnej. Brał również udział w pracach rad nadzorczych spółek energetycznych.

Autor wielu opracowań i publikacji z zakresu integracji źródeł energii odnawialnej, magazynów energii z systemem energetycznym oraz z zakresu efektywności użytkowania energii.

Członek Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej.